Od czego zacząć? Mini przewodnik dla rodziców

mgr Wioletta Jeziorska

Szanowni Rodzice

     Mówiąc o dzieciach z dysleksją mam na myśli te, u których na skutek fragmentarycznych zaburzeń rozwoju psychomotorycznego występują specyficzne trudności w nauce pisania i czytania.
Praca korekcyjno-kompensacyjna polega na usprawnianiu zaburzonych funkcji, tak by pomóc uczniom w przezwyciężaniu niepowodzeń szkolnych. Terapia powinna odbywać się pod kierunkiem dobrze przygotowanego specjalisty, jednak w ścisłej współpracy z rodzicami.
Włączenie środowiska rodzinnego w proces terapii dzieci ze specyficznymi trudnościami w czytaniu i pisaniu daje bardzo dobre rezultaty. Niestety, często rodzice tłumacząc się brakiem czasu, albo zdają się wyłącznie na pomoc terapeuty, albo pracują z dzieckiem sporadycznie.

     Dlatego pragniemy zaproponować Państwu tę oto broszurę, która posłużyć może jako przewodnik do dodatkowej pracy z dzieckiem w domu. Naszym celem było zebranie zestawu ćwiczeń, gier i zabaw, które nie będą wymagały specjalnych materiałów czy pomocy dydaktycznych. Chcieliśmy pokazać Państwu, że wiele z nich można wykonywać niejako „przy okazji” różnych codziennych czynności. Nasze pociechy nie zorientują się nawet, że bawiąc się z dorosłymi jednocześnie doskonalą swoje umiejętności w różnym zakresie.

     Dla ułatwienia prezentowane zabawy i ćwiczenia zostały podzielone na 3 podstawowe grupy w zależności od tego, która z funkcji psychomotorycznych jest najbardziej angażowana: 
ćwiczenia percepcji wzrokowej, słuchowej i ruchowej.

     Wykonywanie tych ćwiczeń pomaga również w usprawnianiu koordynacji wzrokowo-ruchowej czy słuchowo -ruchowej. Zaproponowany podział jest jednak czytelniejszy i mamy nadzieję ułatwi Państwu korzystanie z poniższego przewodnika.

Ćwiczenia funkcji wzrokowej

• „Czy pamiętasz?” – rodzice i dzieci obserwują się nawzajem, po czym starają się odtworzyć z pamięci jak najwięcej szczegółów wyglądu. Inne warianty tej zabawy: zapamiętywanie przedmiotów na wystawie sklepowej, obserwowanie pasażerów w autobusie itp.
• „Jaki to obrazek?” – dziecko uważnie ogląda pocztówkę, którą rodzice rozcinają na kilka części. Następnie składa w całość i nakleja na kartkę. Dobrym ćwiczeniem tego typu jest układanie puzzli. Można wykorzystać również zdjęcia z gazet, starych kalendarzy i inne ilustracje.
• „Uporządkuj” – zabawa polega na powielaniu wzoru ułożonego przez rodziców a w wersji trudniejszej odtwarzanie go z pamięci. W domu tego typu ćwiczenia można wykonywać w trakcie robienia porządków, np. dziecko zapamiętuje układ przedmiotów na półce, a po wytarciu kurzu stara się ustawić zabawki w takim samym porządku.
• „Dobierz pary” – do tej zabawy świetnie nadają się skarpetki lub buty. Możemy poprosić dziecko, by pomogło nam po praniu posegregować parami wszystkie wyprane skarpety. Na podobnych zasadach – łączenia identycznych wzorów – oparte są także gry typu: memory, domina obrazkowe i liczbowe, „Piotruś”.
• „Czym się różnią” – dziecko stara się znaleźć szczegóły różniące 2 obrazki. Takie ćwiczenia można znaleźć w pismach dziecięcych.
• „Co się zmieniło?” – ćwiczenie służy dostrzeganiu różnic w układach przestrzennych. 
  Dziecko po uważnym obejrzeniu, np. nakrycia stołu stara się dostrzec zmiany jakich dokonuje rodzic, gdy ono zamknie na chwilę oczy. Zamiast sztućców można wykorzystać również książki na półce czy kwiaty doniczkowe na parapecie – tu znów pole do popisu dla pomysłowości dorosłych.
• „Po nitce do kłębka” – Bardzo dobrymi ćwiczeniami analizatora wzrokowego są wszelkiego rodzaju zabawy polegające na odnalezieniu właściwej drogi, np. labirynty czy plątaniny dróg lub nitek. Można wykorzystać tu gotowe zadania w książeczkach dla dzieci lub posłużyć się włóczką (sznurkiem). Samodzielnie wówczas rozkładamy na dywanie kilka przecinających się nitek, na końcu których umieszczamywybrane zabawki. Celem dziecka jest odkrycie, która z nich prowadzi do danego przedmiotu. Podobnie podczas spaceru możemy rozrysować na piasku labirynt.
• „Czerwone do czerwonych” – z dużego zbioru różnokolorowych przedmiotów dziecko wybiera elementy według określonego rodzaju, wielkości czy koloru. Po skończonej zabawie można zaproponować mu, by posegregowało zabawki w wybrany 
  sposób, np. do jednego pudła samochody małe do drugiego te duże albo klocki czerwone i klocki zielone albo osobno lalki i maskotki itp.
• „Kółko czy kwadrat” – na sygnał dorosłego dziecko w jak najkrótszym czasie musi odszukać w domu przedmiot o kształcie koła, trójkąta, kwadratu lub prostokąta. Gra stanie się atrakcyjniejsza jeśli wprowadzi się element rywalizacji np. z rodzeństwem.

Ćwiczenia funkcji słuchowej

• „Echo” – to proste zabawy na odtwarzanie układu dźwiękowego. Dorosły wystukuje pewną rytmiczną sekwencję, a dziecko ją powtarza. Zabawa w echo powinna być stopniowo utrudniana poprzez zwiększanie liczby dźwięków. Można ją 
  przeprowadzać na spacerze i wielu innych codziennych sytuacjach.
• „Otwórz uszy” – tę zabawę można przeprowadzać w domu przy pomocy różnych przedmiotów. Prosimy dziecko, by usiadło do nas tyłem lub zasłaniamy mu oczy chustą, następnie wydobywamy dźwięk z wybranego przedmiotu uderzając czy to 
  pocierając. Młodsze dzieci bardzo lubią zabawę w odgadywanie odgłosów. I wcale nie muszą to być instrumenty. Wystarczy wykorzystać akcesoria kuchenne: pokrywki, tarka, gwizdek od czajnika, mikser itp. Innym razem tata może taką zabawę zorganizować np. …w garażu.
• „Ile to słów?” – rodzic podaje zdanie, dziecko układa tyle klocków, ile słów usłyszało. 
  Następnie odtwarza np. pierwsze i ostatnie słowo. Dokładając liczbę słów zwiększamy stopień trudności. Taka zabawa sprzyja rozwojowi językowemu dziecka. Nie wymaga żadnych przygotowań. Właściwie zawsze kiedy rozmawiamy z naszą pociechą możemy takie ćwiczenia wykonywać.
• „Wytupańce” – dorosły np. podczas spaceru w parku wraz z dzieckiem mówią znany wierszyk i „ wytupują” sylaby, np.: „Śli-mak, śli-mak wy-staw ro-gi dam ci se-ra na pie-ro-gi…” itd.
• „Sylabowy łańcuch” – każdy z uczestników podaje wyraz rozpoczynający się od ostatniej sylaby wyrazu wymyślonego przez poprzednika. W innej wersji tej zabawy słowa tworzy się od ostatniej głoski.
• „Raz, dwa, trzy liczysz ty” – zadaniem dziecka jest policzenie z ilu sylab (głosek) składa się podane słowo. Dla uatrakcyjnienia zabawy możemypoprosić o np. ułożenie odpowiedniej liczbyklocków, kamyków, itp.
• „Jaki to wyraz?” – zabawa polega na tym, że dziecko łączy wypowiedziane przez dorosłego głoski (sylaby) w cały wyraz, np.: k-o-t (kot). 
  Im więcej głosek do złożenia tym trudniejsze zadanie.
• „Rymowanki” – rodzic i dziecko na przemian zadają sobie zagadki, polegające na dobieraniu wyrazu rymującego się do podanego, np. koło-czoło, lody-schody.
• „Kto da więcej” – gra, w której zwycięża ten kto poda więcej słów rozpoczynających się określoną głoską.
• „Głuchy telefon” – to powszechnie znana i lubiana dziecięca zabawa. Im dziecko starsze i bardziej wprawne należy wydłużać sekwencję do powtórzenia.
• „Czy powtórzysz” – to zabawa w zapamiętywanie jak największej liczby słów. 
  Dorosły wypowiada np. 3 słowa, a zadaniem dziecka jest je powtórzyć (stopniowo zwiększamy liczbę słów).
• Nauka wierszyków i piosenek – dzieci znacznie szybciej i trwalej przyswajają je sobie, gdy towarzyszy im ruch, np. naśladowanie dłońmi i całym ciałem tego o czym śpiewamy.
• Rozwiązywanie rebusów – dostępne w wielu książeczkach dla dzieci
• „Opowiedz mi bajkę” – słuchanie krótkich historyjek nagranych na kasecie lub CD i opowiadanie ich dorosłemu czy młodszemu rodzeństwu.

Ćwiczenia funkcji motorycznej

• „Uwaga! Cienka linia” – chodzenie po narysowanej na chodniku linii, po krawężniku, itp.
• „Ciuciubabka” – w tej powszechnie znanej zabawie doskonali się zmysł dotyku bowiem dłońmi rozpoznaje się ludzi i przedmioty.
• „Piłka w górę” – zabawy z piłką lub balonem: podrzucanie, kozłowanie, przerzucanie z jednej ręki do drugiej
• „Masażyki” – dziecko i dorosły na zmianę „rysują” sobie wzajemnie na plecach wzory, litery, itp. To dobry sposób również na relaks.
  Nawlekanie na nitkę różnego rodzaju koralików, przewlekanie sznurowadeł w butach lub np. w podziurkowanej tekturce. Dziecko może także wrzucać te drobne elementy do plastikowej butelki o wąskiej szyjce.
• „Rodzynkowe przyjęcie” – przyjemne z pożytecznym połączymy pozwalając dziecku np. ułożyć na tacy rysunek z rodzynków, które w nagrodę po skończonej zabawie będzie mogło zjeść.
• „Mały Krawiec” – szycie prostymi ściegami, przyszywanie guzików. Z młodszymi dziećmi można urządzić konkurs, kto szybciej zapnie wszystkie guziki w płaszczu, nawijanie włóczki lub nici na szpulkę itp.
• „Gry zręcznościowe” – gry w pchełki, bierki, kręgle, bilard stołowy, rysowanie patykiem po ziemi
• „Picasso” – malowanie palcami obu rąk równocześnie lub na przemian, zamalowywanie dużych powierzchni farbami grubym pędzlem i wszelkie inne zabawy z farbami
• „Kserokopiarka” – kalkowanie obrazków, rysowanie po śladzie, rysowanie szlaczków. Dzieci lubią także obrysowywać szablony, jednak wcale nie musimyich samodzielnie wykonywać. Wystarczy sięgnąć po plastikowy kubek, deskę do krojenia czy inne przedmioty o ciekawym kształcie.
• „Ciachu ciach” – cięcie nożyczkami po narysowanych liniach prostych i falistych, wycinanie rozmaitych form od łatwiejszych do bardziej skomplikowanych kształtów. Dzieci chętnie wykonują daną czynność, gdy ma ona swój cel, dlatego można poprosić je, np. o wycięcie z gazety przepisu kulinarnego czy kuponu konkursowego.
• „Od kuleczki do kluseczki” – Modelowanie z plasteliny, modeliny, masy solnej. Dzieci wprost uwielbiają wspólne pieczenie ciasteczek, robienie klusek. Należy pozwolić im wałkować ciasto, ubijać pianę albo mieszać w kubku kisiel. To doskonała zabawa i jednocześnie świetne ćwiczenie paluszków.
• „Gazetowa wojna” – zanim wyrzucimy do kosza stare gazety można je wykorzystać do ciekawych zabaw. Np. dziecko wraz z dorosłym zgniatają kartkę jedną ręką (raz lewą raz prawą) w małą kulę, którą mogą użyć jako amunicji w „papierowej wojnie”. Wygrywa ten, kto więcej razy trafi przeciwnika.

Prezentowane przeze mnie gry i zabawy oczywiście nie wyczerpują całej gamy różnorodnych ćwiczeń jakie możemy wykonywać z naszym dzieckiem w domu. To tylko wybrane propozycje, które na pewno zainspirują Państwa do wymyślania nowych zabaw i modyfikowania już znanych.