Ułatwienia dostępu

Logo Unicef i Łódź

Agresja

admin

admin

mgr Iwona Piotrowska

Terminu – zachowania agresywne używa się do opisu bardzo różnorodnych zachowań. Za agresywne uznaje się dziecko, które wywołuje konflikty, bije inne dzieci czy skarży na nie, przezywa, przedrzeźnia lub wyśmiewa, niszczy lub uszkadza przedmioty, męczy zwierzęta. Dziecko zachowuje się agresywnie jeśli jest aroganckie w stosunku do dorosłych lub rówieśników, brutalnie narzuca kolegom swoje zdanie lub formy Zabawy, jeśli w zachowaniu prezentuje wrogość, nienawiść do ludzi, zjawisk i przedmiotów. Do agresji zalicza się także akty samobójcze. Bogactwo opisów zachowań agresywnych jest więc bardzo duże. Jednak wszystkie wymienione czynności agresywne cechuje uszkodzenie lub wyrządzenie komuś krzywdy, zadanie cierpienia. W opisach zachowań agresywnych podkreśla się intencje uczynienia krzywdy lub ogranicza się do opisu już wyrządzonej krzywdy bez oceny czy istniała chęć jej wyrządzenia. Klasyczne definicje agresji na ogół pokrywają się z potocznym, obiegowym pojęciem na ten temat. Oto niektóre z nich:

  • Agresja – wszelkie działanie (fizyczne lub słowne ), którego celem jest wyrządzenie krzywdy fizycznej lub psychicznej, rzeczywistej lub symbolicznej, jakiejś osobie lub czemuś, co ją zastępuje.
  • Agresja – jest zazwyczaj reakcją na frustrację, jest też przejawem wrogości. Rozróżniamy agresję bezpośrednią skierowaną na rzecz lub osobę wywołującą uczucie wrogości, agresję przemieszczoną skierowaną na obiekt zastępczy oraz samoagresję skierowaną na samego siebie.
  • Agresja – każde zamierzone działanie w formie otwartej lub symbolicznej mające na celu wyrządzenie komuś lub czemuś szkody, straty lub bólu.
  • Akt agresji – zachowanie mające na celu wyrządzenie szkody lub przykrości. Agresja – gwałtowne, napastliwe, destrukcyjne zachowanie, które powoduje cierpienia ofiary.
  • Agresja – aspołeczny sposób zachowania się, wynikający z wrogich tendencji i chęci szkodzenia innym lub niszczenia.

Podobnych przykładów można znaleźć wiele w literaturze na ten temat. Jedne z definicji formułowane są bardziej ostrożnie, inne nie zwykle ostro ( np. ostatnia z przytoczonych ), ale wszystkie są zgodne co do tego, iż istotą agresji jest wyrządzanie krzywdy czy powodowanie cierpienia, czyli destrukcja. Nie odpowiadają na pytanie czym jest agresja w sposób bezpośredni, mówią natomiast o możliwych jej konsekwencjach i podkreślają, że jest czymś złym i niepożądanym.

Odwołując się do łacińskiego pochodzenia słowa agresja odkrywamy, że rdzeń gress – oznacza ruch, a przedrostek ag – kierunek do czegoś. Tak więc agresja pierwotnie oznacza działanie, ruch w jakimś kierunku, do przodu, ku czemuś, w przeciwieństwie do regresji – cofania się. Z tego punktu widzenia aktem agresywnym jest np. szukanie i ssanie piersi przez niemowlę, sięganie dziecka po zabawkę, wyrywanie się do odpowiedzi, pokonywanie przeszkody i tym podobne, a więc czynności całkowicie naturalne, a nawet oceniane jako pozytywne. W tym ujęciu, agresja definiowana jest jako działanie, ale objaśnienie to pozbawione jest elementu oceniającego. Tak pojęta agresja może przyjmować dwie formy : „wyładowanie” i „osiąganie”. W pierwszym przypadku chodzi o wyładowanie nieprzyjemnych emocji takich jak złość, gniew, lęk. Może to przejawić się w bardzo różnych formach działania, począwszy od łagodnych form tańca, sportu, krzyku (np. „dzikie wrzaski ” dzieci na przerwie w szkole), skończywszy na akcie przemocy, np. pobicie kolegi bez powodu. Może to być wyładowanie emocji w danym momencie, jako bezpośredniej reakcji na zachowanie kolegi czy nauczyciela lub też nieadekwatne do aktualnej sytuacji wyładowanie zalegających emocji, mimo, że sytuacja je wywołująca dawno minęła np. „wyżycie się ” na młodszym bracie za niepowodzenia szkolne. Naturalną odpowiedzią na odczuwanie złości, gniewu, lęku, przykrości, tak jak i innych emocji jest ich bezpośrednie wyrażanie w zachowaniu, wtedy emocja przemija lub zostaje złagodzona, obniża się poziom napięcia emocjonalnego. Często dopiero po nakrzyczeniu na dziecko możemy spokojnie usiąść i porozmawiać z nim co się stało. Jeżeli natomiast takie bezpośrednie wyrażanie emocji jest uniemożliwione i naturalne, agresywne tendencje zostają stłumione ( przez rodziców , wychowawców , normy moralne i tym podobne ) wtedy najczęściej pojawia się przemoc -chęć pokonania przeszkody za wszelką cenę, zniszczenia jej, aby zaspokoić potrzebę wyładowania emocji. Drugą formą agresji jest osiąganie, czyli już nie tylko okazywanie swoich uczuć ale też pragnienie zdobycia czegoś, pokonania trudności, osiągnięcia ważnego dla siebie celu. Może to być dosięgnięcie piersi matki, odebranie zabawki, strzelenie gola, a także chęć zwrócenia na siebie uwagi np. przez dokuczanie komuś. Agresja prowadzi do osiągnięcia celu lub nie, zależy to od formy jaką przybiera – czy jest społecznie akceptowana czy też nie. Kiedy nie natrafia na akceptację (nie wchodź tam bo spadniesz; nie wyrywaj się, jak cię nie pytają; zachowuj się przyzwoicie itp.) działanie zostaje zablokowane. Jednakże chęć osiągnięcia celu nie tylko nie zmniejsza się, a wręcz przeciwnie -rośnie i w związku z tym tak jak poprzednio pojawia się przemoc, czyli „naturalna reakcja na zagrożenie wolności „. Przemoc to nie tylko chęć osiągnięcia celu ,ale także chęć zniszczenia przeszkody, destrukcji, wyrządzenia krzywdy.

Częste porażki w dążeniu do celu prowadzą do rezygnowania z własnych pragnień i celów, do rezygnowania z walki o siebie. Zablokowana agresja pozostaje w człowieku, najczęściej w formie bloków mięśniowych i utrudnia funkcjonowanie ; narzuca przymus kontrolowania się, nie ujawniania swoich rzeczywistych dążeń czy emocji, w rezultacie prowadzi do bierności, coraz częstszej „choroby „dzieci i młodzieży. Prędzej czy później dochodzi do uwolnienia tej przemocy, a jest to już wtedy przemoc patologiczna, ponieważ nie jest odpowiedzią na aktualną sytuację, lecz na dawną. Jeżeli nie dojdzie do uwolnienia napięcia, to zablokowana agresja może stać się przyczyną chorób somatycznych lub zaburzeń psychicznych. „W najlepiej pojętym interesie dziecka należy pozwalać mu na wyrażanie agresji wszędzie, gdziekolwiek jest to możliwe. Będzie ono posługiwało się nią dla wspomagania swych dążeń do przyjemności, a nie w celu zranienia drugiej osoby. Zazna ono przez to więcej radości i w rezultacie stanie się człowiekiem bardziej twórczym i niezależnym. Jeśli natomiast agresja dziecka zostanie zablokowana, to przerodzi się w przemoc. Będzie ono walczyć by odzyskać swobodę zachowań. Ponieważ gwałt jest zakazany w jeszcze silniejszym stopniu niż agresja, to nie pozostanie mu nic innego, jak bierność i uległość .” Przyjęcie tej definicji agresji nie naznaczonej oceną, umożliwia inne spojrzenie na zachowanie dziecka. Kiedy przyjmiemy, że agresja nie jest chęcią skrzywdzenia czy wyrządzenia szkody, a raczej chęcią osiągnięcia czegoś czy wyrażenia swoich emocji, okazuje się często, że to co braliśmy za chęć zniszczenia czy skrzywdzenia jest w rzeczywistości chęcią zwrócenia na siebie uwagi, jest wołaniem o pomoc czy zrozumienie. Chłopiec nie ciągnie dziewczynki za włosy, aby sprawić jej ból, ale po to, aby zwrócić na siebie jej uwagę; podobnie odpowiada niegrzecznie nie po to, by obrazić nauczyciela lecz po to, okazać swą niezależność, odwagę i złość. Prowadząc szkolenia dla nauczycieli przedstawiam tę „inną” stronę agresji, co prowokuje do dyskusji. Takie spojrzenie umożliwia nie tylko inne potraktowanie agresji, ale przede wszystkim inne postępowanie w stosunku do dziecka. Znając cel czy intencję, możemy reagować na to, czego rzeczywiście dziecko chce, do czego dąży a nie na formę w jakiej to okazuje, co oczywiście nie oznacza, że tę formę akceptujemy. Przy takim podejściu innego znaczenia nabiera także zapobieganie agresji. Tradycyjnie środkiem zapobiegawczym są głównie kary, których, funkcja polega na wytworzeniu lęku przed karą, mającego przeciwdziałać ponownemu wystąpieniu agresji , co prowadzi do zablokowana agresji i w rezultacie do przemocy patologicznej lub bierności. Regularnie bite dziecko stanie się uległe i apatyczne lub wyładuje się na kolegach lub zwierzętach czy przedmiotach . Proponowana definicja w ogóle nie mówi o zapobieganiu agresji, gdyż znaczyłoby to dążenie do wpojenia dziecku bierności i wyuczonej bezradności. Możemy jedynie mówić o zapobieganiu czy próbie niedopuszczenia do powstania przemocy patologicznej poprzez pozwalanie dziecku na wyrażanie swych uczuć okazując mu zainteresowanie, sympatię, pomagając mu w pokonywaniu przeszkód, traktując jak partnera zdolnego do zrozumienia sytuacji i podjęcia odpowiedzialności za to co robi. Ważne staje się nie tylko to, jak dziecko się wyraża, ale przede wszystkim co wyraża. Nie znaczy to, że każda forma zachowania powinna być dopuszczona, chodzi o to by konwencje społeczne nie zasłaniały rzeczywistych potrzeb osoby. W związku opartym na takiej naturalności można uniknąć przemocy, ponieważ działanie nie jest blokowane, np. dziecko wybiegające do tablicy bez pytania nie otrzymuje kary, lecz jest wysłuchane, pochwalone, jeśli odpowiedź jest dobra i dopiero na końcu zwraca mu się uwagę na to, że swoim zachowaniem naruszyło zasady zachowania się w klasie. Zachowania agresywne przejawiają się pod postacią agresji fizycznej lub werbalnej ( wyśmiewanie, złośliwe uwagi, przezywanie, skarżenie itp.). Niewiele pisze się o niewerbalnych formach agresji, a przecież zwłaszcza w środowisku dziecięcym występują one dość często. Są to np. przedrzeźnianie, robienie min, wysuwanie języka, różnego typu gesty mające zranić inną osobę. Takie zachowania są typowe dla świata dziecięcego, w świecie dorosłych raczej się ich nie spotyka. Stosując agresję instrumentalną dziecko wybiera taki sposób swojego zachowania, dzięki któremu może uzyskać jakąś korzyść, np. skierowanie gniewu rodziców na rodzeństwo, wzbudzenie w rodzicach współczucia. Innym przykładem takiego zachowania może być rzucanie się na ziemię i kopanie nogami w celu wymuszenia czegoś. Jeśli kilkakrotne zachowanie np. wrzask daje pozytywny dla dziecka rezultat (otrzymanie zabawki ), może ono tą drogą dostać informację, że działało sensownie – cel został osiągnięty. Instrumentalne agresywne zachowania dzieci są więc typową manipulacją,  wyuczonym sposobem zachowania, który jest z reguły konsekwencją błędów wychowawczych. Innego typu zachowaniem jest tak zwana agresja naśladowcza. Ciekawe eksperymenty potwierdzające zależność zachowań agresywnych od wpływu modelu przeprowadzał W. Bandura,  D. Ross. W pokoju, w którym znajdowały się dzieci w wieku przedszkolnym była także osoba, która zachowywała się bardzo agresywnie:  biła lalkę i inne zabawki przedstawiające zwierzęta, niszczyła zabawki, wypowiadając przy tym słowa świadczące o agresji . Okazało się, że dzieci podczas zabawy zachowywały się równie agresywnie, jak prezentowany im model . Rodzice, którzy biją dzieci, krzyczą ilekroć wydarzy się coś nie po ich myśli, nie chcą przyjąć do wiadomości, że to ich własne zachowania stanowią wzorzec dla dzieci i ich zachowań agresywnych . Najważniejszym źródłem informacji o możliwych sposobach zachowania w stosunkach międzyludzkich są rodzice, potem starsze rodzeństwo, nauczyciele i wychowawcy, a wreszcie koledzy. Szczególną rolę w powstawaniu zachowań agresywnych gra lęk. U dzieci najistotniejszym elementem odpowiedzialnym za reagowanie agresją jest poczucie porzucenia, jakie przeżywają w niestałych relacjach z rodzicami . Nie jest to jedyny element bowiem w tych domach „niegrzeczne” dzieci są z reguły bardzo ostro karane, nierzadko są to kary fizyczne lub groźby tych kar, a niemal na porządku dziennym jest krzyk za każde najdrobniejsze nawet przewinienie . Agresja może wystąpić na podłożu zmian organicznych mózgu i wtedy praca z dzieckiem nie przynosi pożądanych efektów. Agresywność na podłożu organicznym wymaga innej pracy niż agresywność o podłożu społecznym. Dziecko organiczne potrzebuje więcej czasu na przejście od czynności do czynności, od pobudzenia do hamowania. Dobrą rolę pełnią wtedy zajęcia sportowe -pływanie, jazda konna, tenis . Dzieci potrzebują formy ukierunkowanej aktywności . U dzieci z nadpobudliwością na tle psychogennym występuje duży poziom lęku, niepokoju. W pracy z dzieckiem należy dążyć do rozładowania skumulowanych emocji, obniżenia napięcia, odreagowania, kształtowania mechanizmów radzenia sobie z sytuacją trudną, oddziaływania na sytuację (nie zawsze jest to możliwe ). Napięcie psychiczne przenosi się na napięcie mięśni, dziecko kręci się, wstaje, niewygodnie mu się siedzi, wdaje się w bójki (rozładowanie napięcia ). Wysoki poziom lęku powoduje dekoncentrację, zaburzenia myślenia, dziecko jest rozproszone, nie wykonuje poleceń. W Polsce zmieniający się, niestabilny rynek pracy, wysoka stopabezrobocia, rodzi frustrację, zwiększa agresję, prowadzi do zmian w tradycyjnej strukturze rodziny, co w efekcie potęguje falę przestępczości oraz innych przejawów patologii społecznej. Granica wieku młodocianych przestępców drastycznie się obniża, stąd konieczność podjęcia kroków, które mogłyby to zjawisko zahamować. W proces ten powinny włączyć się placówki oświatowe – żłobki, przedszkola, szkoły poprzez prowadzenie zajęć psychoedukacyjnych, treningów, szkoleń dla dzieci i rodziców, nauczycieli. Pracując w Poradni Psychologiczno-Pedagogicznej z satysfakcją obserwuję fakt, że coraz chętniej na terenie placówek organizowane są zajęcia ukierunkowane na kształtowanie takich umiejętności jak:

  • rozpoznawanie i nazywanie emocji ;empatia,
  • komunikacja interpersonalna,
  • asertywność i samoasertywność,
  • umiejętności radzenia sobie w sytuacjach trudnych ,samokontroli,
  • podejmowanie decyzji,
  • praca w grupie,
  • stawianie celów,
  • relaksacja i wizualizacja,
  • poczucie własnej wartości, adekwatna samoocena,
  • uczenie wartości prospołecznych, życzliwości, bycia pomocnym, uprzejmości,
  • kształtowanie odporności psychicznej, poszerzanie znajomości i rozumienia siebie, samoanaliza, poznanie własnych zainteresowań, uzdolnień, cech charakteru i temperamentu,
  • wspomaganie w poszukiwaniu sensu i celu życia,
  • praca z rodziną, kształtowanie właściwych postaw wychowawczych, udzielanie wsparcia dziecku,

Korzystne byłoby sporządzenie listy zachowań „pożądanych” uczniów. Przy tworzeniu takiej listy nauczyciel powinien uwzględnić swoje własne możliwości, a więc odpowiedzieć na następujące. pytania:

  • jakie rodzaje zachowań ucznia zakłócają pracę innych, a jakie są irytujące dla nauczyciela lecz nie są szkodliwe dla uczniów?
  • jaką swobodę może mieć uczeń, aby nie zostały ograniczone prawa innych uczniów?
  • czy dzieci mają pracować wciszy, czy też w rozsądnych granicach mogą się komunikować między sobą?
  • czy reguły jakimi kieruje się nauczyciel służą uczniom, czy raczej jego wygodzie?
  • czy nauczyciel koncentruje się na pomocy uczniom zaburzającym tok nauczania, czy też na próbach likwidacji ich destrukcyjnych zachowań?
  • czy jest otwarty na nowe pomysły i podejścia, mimo rozbieżności z jego własnymi poglądami?
  • czy przy ustalaniu standardów zachowań brane są również pod uwagę oczekiwania uczniów?

Po przeanalizowaniu odpowiedz i na te pytania, a więc po zawarciu kontraktu z samym sobą, po uzyskaniu własnej wewnętrznej zgody na tego rodzaju pracę, należy przystąpić do wspólnego z uczniami reguł postępowania czyli wspólnej pracy. Prawdopodobieństwo stosowania reguł przez uczniów jest tym większe, im większy jest ich wkład w tworzeniu, wspólne wymyślanie i omawianie, a także odgrywanie reguł (scenki ). Reguły, a więc kontrakt zawarty z uczniami powinny być wywieszone w miejscu widocznym w klasie szkolnej. Skuteczność tego zadania zostanie zwiększona poprzez zastosowanie takich zasad jak:

  • klarowne, czyli jasne definiowanie i komunikowanie reguł zachowania się uczniów (słuchaj instrukcji nauczyciela uważnie i skończ zadanie zamiast bądź grzeczny)
  • mówienie uczniom co mają robić, a nie czego mają nie robić
  • komunikowanie reguł zachowania w sposób ułatwiający ich zapamiętywanie (reguły powinny być krótkie, powtarzane kilkakrotnie, wywieszone w miejscu dostępnym, powinno ich być mało)
  • opracowanie reguł zachowania zaraz na początku wspólnej pracy oraz konsekwentne ich stosowanie
  • dostosowanie ich do możliwości rozwojowych uczniów i ich zrozumiałość dla wszystkich

Warto jest obserwować i notować zachowania uczniów. Zachowania charakteryzują się tym, że są : kontrolowane, powtarzalne, zawierają w sobie ruch, mają początek i koniec. Przykładami takiego notowania są: kłóci się, kradnie, nie wykonuje poleceń wychodzi z ławki, bije dzieci itp. Antyprzykładami mogą być stwierdzenia: nadpobudliwy, leniwy, niezmotywowany, złośliwy. Celem nauczyciela jest zastąpienie zachowań niepożądanych – pożądanymi. Jednym z najważniejszych sposobów to stosowanie wzmocnień pozytywnych w momencie gdy u ucznia wystąpi pożądane zachowanie .Dobre rezultaty przynosi stosowanie czterech typów wzmocnień pozytywnych:

  • materialne lub „namacalne” wzmocnienia, to pożądane dobra, m.in. takie, które zaspokajają podstawowe potrzeby biologiczne np. jedzenie,
  • społeczne wzmocnienia, pochwały, skupienie uwagi na dziecku, dawanie aprobaty,
  • wzmocnienia w postaci dawania zgody na aktywność, w którą uczeń angażuje się, mając pełną swobodę wyboru w tym zakresie,
  • wzmocnienia symboliczne, np. punkty, plusy, słoneczka.

Warto podkreślić, że wzmocnienia społeczne choć najłatwiejsze w stosowaniu prowadzą do najtrwalszych zmian w zachowaniu, a równocześnie są najbliższe prawdziwym sytuacjom życiowym i jako takie stanowią cel końcowy zabiegów wychowawczych. Przy stosowaniu wzmocnień należy szczególnie uważać, aby nie popełnić błędu, gdyż często reagując na niewłaściwe zachowanie ucznia skupiamy na nim uwagę, przez co wzmacniamy nieświadomie to negatywne zachowanie. Lepiej jest więc początkowo ignorować te zachowania w odniesieniu do konkretnego ucznia, a odwoływać się do strat jakie ponosi pozostała grupa.

Zasady stosowania wzmocnień pozytywnych.

Związek pomiędzy pożądanym zachowaniem, a następująca po nim nagroda powinien być dla ucznia wyraźny i wyrażony przez opis zachowania, np. podoba mi się, że podałeś koledze książkę, a nie, „że byłeś uczynny”. Wzmacniać należy natychmiast, wzmocnienie jest tym skuteczniejsze, im szybciej nastąpiło po pożądanym zachowaniu. Należy być konsekwentnym w stosowaniu wzmocnień, gdyż zmiany w zachowaniu pod ich wpływem nie są natychmiastowe lecz powolne. Ważna jest częstotliwość wzmacniania. Początkowo należy nagradzać każde lub prawie każde właściwe zachowanie, częstotliwość należy zmniejszać, gdy pożądane zachowanie utrwaliło się. Istotna jest siła wzmocnienia, utrwalenie pożądanego zachowania jest bardziej prawdopodobne, gdy stosowane będą większe nagrody. Pamiętać należy jednak, że otrzymując zbyt wiele wzmocnień, możemy wywołać efekt przesycenia, uczeń przestanie się nimi interesować lub gdy poziom wzmocnienia będzie zbyt niski, nie będzie się angażował w jego uzyskanie. Ważna jest różnorodność wzmocnień, posługiwanie się zbyt często tą samą pochwałą wywołuje efekt przesycenia. Dobre rezultaty przynosi równoległe stosowanie pochwał z innymi wzmocnieniami, np. pochwała i wybór przez ucznia aktywności. Warunkowanie przybliżające, nie należy biernie czekać na wystąpienie pożądanego zachowania ale wzmacniać zachowania będące jego przybliżeniem, nawet daleko z nim skojarzone.

Oddziaływania „antyseptyczne” niezależnie od celów terapeutycznych, nauczyciel staje przed koniecznością zareagowania w niektórych sytuacjach. Nie może np. dopuścić do tego, by dziecko krzywdziło siebie czy innych. Zachowania wymagające natychmiastowej reakcji, wymagają „antyseptycznego” potraktowania tzn. takiego, które nie zaszkodzi ogólnym celom terapeutycznym. Redl i Wineman opracowali 17 sposobów oddziaływania na zachowanie. Ich celem jest zmniejszenie częstotliwości niepożądanych zachowań u dziecka. Planowe ignorowanie zachowań niepożądanych zanikających na skutek braku zainteresowania dorosłego. Dawanie sygnału-niezagrażający sygnał od dorosłego, że zachowanie jest niepożądane może zapobiec wyrażaniu nieadekwatnego zachowania. Bliskość fizyczna lub dotyk, wsparcie dziecka, sprawienie, że nie ulegnie ono pokusie niepożądanego zachowania. Okazywanie zainteresowania, dorosły może skierować zachowanie niepożądane w społecznie pożądaną aktywność okazując nią zainteresowanie i tym samym ożywiając zainteresowania dziecka. „Zastrzyk miłości” – okazanie uczucia dziecku (np. gdy dziecko zachowuje się agresywnie z obawy, że jest nielubiane). Rozładowanie napięcia przez humor, żartowanie, pokazując w ten sposób dziecku, że dorosły nie jest podatny na zranienie destrukcyjnym impulsem, chroni się je przed poczuciem winy . Pomaganie w pokonywaniu przeszkód, przewidujący dorosły może zapobiec wybuchowi agresji pomagając dziecku pokonać przeszkodę. Interpretacje -technika ta ma pomóc dziecku zrozumieć konkretne wydarzenie, ma sens jedynie w sytuacji, gdy dziecko inaczej by postąpiło przy innym rozumieniu wydarzenia. Przegrupowywanie-całkowita lub częściowa zmiana składu bądź struktury grupy np. funkcji, może przyczynić się do ograniczenia agresywnych epizodów. Zmiana formy zajęć -obserwując wzrost niepokoju w trakcie zajęć wymagających dłuższego okresu siedzenia, zaleca się przejście do formy bardziej aktywnej. Bezpośrednie odwoływanie się -metoda jest skuteczna, jeśli więź między uczniem a nauczycielem jest rozwinięta, rozmawiając z dzieckiem można odwołać się do uczuć, norm grupy, innych wartości. „Antyseptyczne odbijanie”- w skrajnych przypadkach usunięcie dziecka ze sceny konfliktu, metoda zalecana gdy istnieje zagrożenie fizyczne, gdy dziecko swoją obecnością zagraża innym swoimi niepożądanymi zachowaniami, nie może samo się uspokoić, gdy wskazane jest wyraźne zademonstrowanie granic przez dorosłego, nauczyciel powinien działać bez złości czy wrogości . Skrępowanie fizyczne -w wypadkach gdy dziecko traci panowanie nad sobą (gwałtowne napady złości , bicia , kopania ,itp.) i porozumienie się z nim jest niemożliwe, należy postępować stanowczo lecz nie karząc, posługując się jedynie niezbędnym minimum siły fizycznej, komunikując dziecku, że się je lubi, że nie jest winne swojego zachowania, itp. Ograniczenie przestrzeni lub przedmiotów. Zezwalanie lub zabranianie – zezwolenie może służyć odblokowaniu jakiejś czynności pożądanej, zabranianie – redukcji zachowań irytujących. Zabraniać należy tonem jednoznacznym, ale przyjaznym i antyseptycznym. Obietnice i nagrody -dzieci angażują się w czynności przynoszące im przyjemność lub obietnicę przyjemności. Kary i groźby -posługiwać się tą metodą można jedynie wtedy, gdy więź między dzieckiem i dorosłym jest rozwinięta, metoda ta nie jest zalecana ze względu na różnorodne efekty uboczne.

NIE SZUKAJ WINNYCH, SZUKAJ ROZWIĄZANIA.

Znane są różne metody i techniki, za pomocą łatwiej rozwiązywać problemy połączone z zachowaniem uczniów. Wspólnym ich elementem jest czas przeznaczony na pracę z pojedynczymi uczniami lub kilkuosobowymi grupami. Badania sondażowe ( 1989, Raport Eltona) pokazały, że nauczyciele najwyżej pod względem skuteczności oceniają dwie metody: dochodzenie sensu wspólnie z uczniem lub uczniami poza klasą /forma dyskusji z uczniem nastawiona na rozwiązanie problemu, odwoływanie się do zdrowego rozsądku, wyjaśnianie sensudecyzji oraz uzasadnianie wprowadzonych reguł/ dochodzenie sensu wspólnie z uczniem lub uczniami w klasie Pozostałe metody to: ujawnianie błędnych celów-skuteczna dla dzieci poniżej 10 lat, polega na wykryciu „błędnych celów” zachowania, to jest zwracania na siebie uwagi, zdobywania władzy, wywierania zemsty lub ujawniania własnych niedostatków. zmiana punktu widzenia-wymaga odszukania pozytywnych przyczyn danego zachowania i zakomunikowania ich uczniowi zamiana ról-dziecko ogląda siebie w „lustrze” samokontrola-narzucenie sobie kontroli np. poprzez prowadzenie rejestru wszystkich przypadków niewłaściwego zachowania kontrakty-oficjalna umowa między uczniem nauczycielem uczniowie szkolą nauczycieli-nauczanie „trudnych uczniów”, jak mają postępować z nauczycielami, by zachowywali się lepiej w stosunku do nich.

Polecane Artykuły

PolishUkrainian